Перайсці да зместу

Інгеборг Тот

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інгеборг Тот
Нараджэнне 1440-я
Смерць 1507
Бацька Åge Axelsen Thott[d]
Муж Стэн Стурэ Старэйшы

Інгеборг Акесдотэр Тот(шведск.: Ingeborg Åkesdotter Tott; год нараджэння невядомы – снежань 1507), пры жыцці называлася Інгеборг Акесдотэр або проста Фру Інгеборг (лэдзі Інгеборг)[1] ― шведская дваранка, жонкай шведскага рэгента Стэна Стуры Старэйшага (кіраваў у 1470—1497 і 1501—1503). Яна была ўладальніцай Хяме ў Фінляндыі. Яна функцыянавала ў якасці дэ-факта каралевы-кансорта Швецыі больш за тры дзесяцігоддзі і ўдзельнічала ў дзяржаўных справах падчас праўлення свайго мужа.

Ранні перыяд жыцця

[правіць | правіць зыходнік]

Інгеборг была дачкой дацкага двараніна і рыксрада Аге Аксельсана Тота (1405—1477), губернатара замка Эрэбру ў Швецыі, і шведскай дваранкі Марты Бенгцдотэр з роду Вінсторпа (пам. 1480). Яна належала да эліты дацка-шведскай шляхты ў той час і была ў сваяцтве з сумнавядомай Брытай Тот.

У 1464 годзе яна выйшла замуж за нарвежскага двараніна Ганса Сігурдсена, сына нарвежскага Дротса, шляхціца Сігурда Ёнсена, але ён памёр да іх шлюбу. У 1467 годзе выйшла замуж за шведскага шляхціца Стэна Стурэ Старэйшага. У шлюбе не было спадчыннікаў. Стэн Стурэ быў пляменнікам караля Швецыі Карла VIII праз сваю маці, а дзядзька Інгеборг па бацькавай лініі, Івар Аксельсан Тот, быў зяцем Карла VIII ад яго шлюбу з прынцэсай Магдаленай.

Жонка рэгента

[правіць | правіць зыходнік]

У 1470 годзе Стэн Стурэ Старэйшы быў абраны рэгентам Швецыі пасля смерці свайго дзядзькі Карла VIII. У той час як Стэн стаў каралём ва ўсім, акрамя імя, Інгеборг ў роўнай ступені атрымала пасаду каралевы ва ўсім, акрамя імя, як першай лэдзі па рангу ў шведскім двары[1]. Двор Стэна і Інгеборг быў апісаны як вясёлы.

У 1476 годзе яна атрымала роўную спадчыну, як і яе браты ад бацькоў[2].

Палітычны ўплыў

[правіць | правіць зыходнік]

Інгеборг апісвалі як мудрую, адважную і інтэлектуальна здольную жанчыну, а таксама раўнапраўную са сваім мужам. Іх шлюб быў апісаны як шчаслівы. У перапісцы паміж рэгентам Стэнам і Інгеборг рэгент называў яе Min kära hjärtans stallbroder («мілейшы сэрцу сябар і таварыш»), і ёй даверылі ўдзел у дзяржаўных справах[3]. Інгеборг стала вядомай сваёй лаяльнасцю да Стэна і Швецыі супраць сваёй краіны нараджэння ― Даніі[2]. У адсутнасць Стэна Інгеборг, паводле летапісаў, мудра кіравала крэпасцямі і акругамі. Яе палітычны ўдзел відаць з яе перапіскі са Стэнам. У 1503 годзе, напрыклад, захаваўся ліст з паведамленнем, што ён атрымаў яе справаздачу, што павінна адбыцца сустрэча паміж Ганзейскім саюзам і дацкім манархам, звесткі, якія яна атрымала з карабля з Любека, і ён перадаў ёй задача даведацца, калі і дзе павінна была адбыцца гэтая сустрэча[3].

Падчас бітвы пры Брункебергу ў 1471 годзе Інгеборг паклікала бедных са Стакгольма ў каралеўскі замак Трэ-Крунур, дзе раздавала ежу паміж імі ў абмен на іх малітвы аб перамозе шведаў над датчанамі, пасля чаго яна і яе фрэйліны назіралі за бітвай з замкавай сцяны, молячыся аб перамозе.

У 1483 годзе, падчас адсутнасці рэгента на Готландзе, у Стакгольме адбыўся бунт, калі высакародны Стэн Крысціянсан Оксенсціерна забіў простага абывацеля, і грамадскасць спрабавала лінчаваць яго ў якасці адплаты. З гэтай нагоды Інгеборг адважылася выйсці на вуліцу, спрабуючы супакоіць сітуацыю, але яна ўпала на зямлю і ледзь не была затаптаная ў натоўпе. Па вяртанні рэгента ён быў настолькі ўсхваляваны гэтым інцыдэнтам, што мусіў перашкодзіць савету адпомсціць гораду. Адзначаецца, што яго папярэджанне гораду Стакгольму з гэтай нагоды захавала мір у горадзе да канца ягонага праўлення.

Мецэнацтва

[правіць | правіць зыходнік]

Інгеборг праявіла цікавасць да навукі, тэалогіі і адукацыі. У 1477 годзе яна заахвоціла заснаванне першага свецкага ўніверсітэта ў Швецыі, Упсальскага ўніверсітэта . Яна выступала як заступніца навукі і літаратуры, давала ахвяраванні на фінансаванне бібліятэк, друкаванне і пераклады кніг[4]. Яна таксама захаплялася рэлігіяй. Яна выступала ў якасці заступніцы ордэна кармелітаў, як дабрачынца кляштара кармелітаў Варберга, які быў заснаваны яе бацькам. У 1493 годзе яна выконвала абавязкі апекункі першага кляштара картузіянскага ордэна ў Швецыі, кляштара картузіянаў Марыфрэда.

Прамежкавы перыяд і другое рэгенцтва

[правіць | правіць зыходнік]

У 1497 годзе намінальная унія з Даніяй зноў стала фактам, калі каралём Швецыі быў абраны Джон, кароль Даніі. Тым самым Стэн страціў пасаду рэгента. Стэн і Інгеборг выехалі ў Фінляндыю, дзе вялі вялікі суд у замку Тавастэхус.

У 1501 годзе Ханс I, кароль Даніі, быў скінуты з пасады караля Швецыі ў выніку паўстання, а Стэн Стурэ зноў стаў рэгентам Швецыі. Стакгольм, які абараняла ад паўстанцаў каралева Даніі Крысціна Саксонская, здаўся шведскім войскам пасля аблогі 9 мая 1502 года. Пасля капітуляцыі каралева Крысціна аддалася лэдзі Інгеборг, якая сустрэла каралеву ля брамы замка, і правяла яе ў абацтва Вадстэна, дзе яна павінна была знаходзіцца ў зняволенні. З-за ўдзелу яе жонкі ў паўстанні супраць дацкага манарха маёнткі Інгеборг у Даніі, якія дасталіся ёй ад бацькоў, былі канфіскаваныя дацкай каронай.

Смерць Стэна Стуры

[правіць | правіць зыходнік]

Рэгент Стэн Стурэ памёр у Ёнчэпінгу 14 снежня 1503 года, вяртаючыся дадому пасля таго, як суправаджаў каралеву Крысціну назад у Данію. Лэдзі Інгеборг у той час знаходзілася ў Стакгольме і спачатку не ведала пра яго смерць. Яго лекар Хемінг Гад не дапусціў весткі аб яго смерці, і замест гэтага паведаміў Свантэ Стурэ ў замку Стэгеборг, сваяку Стэн Стуры, які ў той час быў у канфлікце са Стэнам з-за яго амбіцый быць абраным рэгентам. Мэтай было абранне Свантэ Стуры рэгентам без праблем з боку дацкага манарха або Інгеборг і яе паслядоўнікаў.

Існавала заклапочанасць, што Інгеборг, якая ад імя свайго мужа камандавала апорнымі пунктамі Швецыі і Фінляндыі, асабліва Стакгольмам і Кальмарам, супрацьстаіць рэгенту Свантэ, настроіўшы гарнізоны гэтых апорных пунктаў супраць новага рэжыму. Лічылася, што яна можа лёгка зрабіць гэта, калі ёй паведамяць пра смерць Стэна да таго, як гарнізонам былі выплачаныя грошы, якія яны насамрэч павінны былі атрымаць у гэты час: заробак гарнізона замка Кальмар быў у той час на шляху ў Кальмар, але, калі кур’ер Інгеборг пачуў пра Стэна, ён спыніўся. Гад параіў Свантэ загадаць схаваць ад Інгеборг смерць рэгента Стэн, пакуль плата не дасягне Кальмара, каб ён затрымаў кур’ера Інгеборг і каб яна сама вырашыла паехаць у Кальмар[3]. Смерць рэгента Стэна хавалася да апошняга моманту, каб перашкодзіць Інгеборг і яе паслядоўнікам прадпрымаць якія-небудзь дзеянні: труп Стэн быў схаваны падчас вяртання ў Стакгольм, а слуга, падобны знешне на Стэна, быў апрануты, каб выдаваць сябе за яго, пакуль яны дабраліся да сталіцы[3]. Такім чынам, лэдзі Інгеборг не была абвешчана пра смерць свайго мужа, пакуль гарнізон не прыбыў ў сталіцу, і, такім чынам, яна была не ў стане прыняць якія-небудзь меры.

Пазнейшае жыццё

[правіць | правіць зыходнік]

У студзені 1504 года Свантэ Стурэ быў абраны рэгентам Швецыі. Інгеборг сапраўды перадала яму апорныя пункты замкаў Швецыі і Фінляндыі, але толькі да таго часу, пакуль яна не пазбавіла іх ад зброі і прыпасаў гарнізона.

Будучы ўдавой, Інгеборг атрымала замак Хяме ў Фінляндыі, каб кіраваць яе феадальным уладаннем. У 1505 годзе яе права каменданта замка было пастаўлена пад сумнеў саветам, якая накіравала да яе жонку пляменніцы Фольке Грэгерынполку, каб вызваліць яе ад пасады каменданта[1]. Інгеборг зачыніла перад ім вароты, кінула выклік савету і заявіла, што ў замку будуць два гаспадары[1]. Яе падтрымала грамадскасць і частка шляхты, што вымусіла Фольке Грэгерынполку адступіць[1]. Як камендант замка, яна камандавала прыставамі і губернатарамі мясцовасці. Інгеборг памерла ў снежні 1507 года.

Спадчына

[правіць | правіць зыходнік]

Прынцэса ў групе скульптур «Святы Георгій і Цмок» у Царкве Святога Мікалая ў Стакгольме, якія былі зроблены ў 1471―1475 гадах, лічыцца мае рысы Інгеборг[1].

Продкі

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ а б в г д е Biografiskt lexikon för Finland 1. Svenska tiden (2008).
  2. ↑ а б Dansk biografisk Lexikon / XVII. Bind. Svend Tveskjæg — Tøxen
  3. ↑ а б в г Carl Grimberg (шведск.) : Svenska folkets underbara öden. 1, Forntid och medeltid fram till 1521 [The wonderous destinies of the Swedish people. 1, Ancient age and middle age until 1521] (1959)
  4. ↑ Wolfgang Undorf: From Gutenberg to Luther: Transnational Print Cultures in Scandinavia 1450—1525

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Інгеборг_Тот&oldid=4741637"